„Sprzed” czy „Z przed”? Rozwikłanie Częstego Dylematu Językowego

W meandrach polskiej gramatyki, gdzie diabeł tkwi w szczegółach, niektóre wyrażenia potrafią sprawiać użytkownikom języka niezwykłe trudności. Jednym z najczęstszych kamieni potknięcia jest pisownia przyimka określającego czas, pochodzenie lub zmianę miejsca – „sprzed”. Nieustannie obserwuje się błędy, takie jak „z przed” czy nawet „zprzed”, które, choć intuicyjnie wydają się poprawne, kompletnie rozmijają się z regułami ortografii. Celem niniejszego artykułu jest nie tylko wyjaśnienie tej kwestii raz na zawsze, ale także głębsze zanurzenie się w funkcje i niuanse znaczeniowe przyimka „sprzed”, by każdy, kto sięgnie po ten tekst, mógł posługiwać się nim z absolutną precyzją i pewnością.

Pomyłki w pisowni „sprzed” są na tyle powszechne, że można by je uznać za językowy fenomen. Widujemy je w tekstach prasowych, w internecie, a nawet w oficjalnych dokumentach. Dlaczego tak się dzieje? Częściowo wynika to z naturalnej tendencji do rozdzielania wyrażeń, które percepcyjnie wydają się składać z dwóch części, tak jak w przypadku „z pod” czy „z nad”, które również są błędne. Jednak „sprzed” to zupełnie inna kategoria gramatyczna, wymagająca pisowni łącznej. Zrozumienie jej specyfiki jest kluczowe dla poprawności języka i klarowności komunikacji, zarówno w mowie, jak i w piśmie. Przyjrzymy się zasadom, podamy liczne przykłady i zaproponujemy praktyczne wskazówki, które pomogą utrwalić tę regułę w Państwa codziennym języku.

Anatomia Przyimka „Sprzed”: Dlaczego Pisownia Łączna Jest Jedyną Poprawną?

Zacznijmy od sedna problemu: dlaczego „sprzed” piszemy razem, a nie „z przed”? Odpowiedź leży w naturze polskiej ortografii i procesach słowotwórczych. „Sprzed” nie jest prostym połączeniem przyimka „z” i przyimka „przed”. Jest to tzw. przyimek złożony, powstały w wyniku utrwalenia się połączenia dwóch przyimków, które z czasem zrosły się w jedną nierozerwalną całość. Podobnie jak w przypadku „ponad” (po + nad) czy „popod” (po + pod), tak i „sprzed” (z + przed) stało się jednym wyrazem o własnym, unikalnym znaczeniu i funkcji.

Zgodnie z zasadami polskiej ortografii, zapisujemy łącznie przyimki złożone, które powstały z połączenia dwóch przyimków i utrwaliły się w języku jako jeden wyraz. Tak właśnie jest ze „sprzed”. Wielki Słownik Ortograficzny PWN, będący wyrocznią w kwestiach pisowni, jednoznacznie wskazuje formę „sprzed” jako jedyną poprawną. Nie ma tu miejsca na wyjątki czy alternatywne pisownie. Próby rozdzielania tego wyrazu, czyli pisanie „z przed”, są rażącym błędem ortograficznym, który świadczy o nieznajomości elementarnych zasad języka polskiego. Z kolei forma „zprzed” to już podwójny błąd – nie tylko jest pisana łącznie w sposób nieprawidłowy, ale zawiera też zbędne „z” wewnątrz, co w języku polskim nie ma żadnego uzasadnienia.

Aby lepiej to zrozumieć, wyobraźmy sobie, że język jest żywym organizmem, który ewoluuje. W przeszłości, być może, istniały okresy, gdy używano formy zbliżonej do „z przed”, jednak z biegiem czasu, dla ułatwienia i standaryzacji, język skrystalizował się wokół formy „sprzed”. To zrośnięcie się pierwotnych elementów w jedną, spójną całość jest zjawiskiem typowym dla rozwoju języka i świadczy o jego dynamice. Dlatego też, kiedy mówimy o pisowni „sprzed”, nie mówimy tylko o suchej regule, ale o ewolucyjnym procesie, który ukształtował ten wyraz w jego obecnej formie.

Zapamiętanie tej zasady jest stosunkowo proste, jeśli pomyślimy o „sprzed” jako o swego rodzaju „pakiecie” – nie jest to zbiór luźnych elementów, lecz jedna, integralna paczka znaczeniowa i gramatyczna. Jest to przyimek, który wskazuje na relację czasową, przestrzenną lub pochodzeniową, stanowiąc samodzielną jednostkę językową.

Wielowymiarowość Przyimka „Sprzed”: Czas, Pochodzenie i Zmiana Położenia

Przyimek „sprzed” jest niezwykle wszechstronny i pełni kilka kluczowych funkcji w języku polskim. Jego prawidłowe użycie pozwala na precyzyjne określenie relacji między zdarzeniami, przedmiotami czy okresami. Omówmy te funkcje szczegółowo.

1. „Sprzed” jako Wskaźnik Czasu: Upływ i Punkt Odniesienia

Najczęstszym zastosowaniem przyimka „sprzed” jest określanie upływu czasu, czyli wskazywanie, ile czasu minęło od danego wydarzenia lub jakiegoś punktu w przeszłości. W tym kontekście „sprzed” zawsze odnosi się do czegoś, co miało miejsce wcześniej.

Przykłady precyzujące upływ czasu:
* „To wydarzenie miało miejsce sprzed roku.” – Oznacza, że minął rok od tego wydarzenia. Gdybyśmy chcieli być jeszcze bardziej precyzyjni, moglibyśmy powiedzieć: „Od tego wydarzenia minął rok.” Jednak forma ze „sprzed” jest bardziej zwięzła i elegancka.
* „Analiza danych sprzed dwóch kwartałów wskazuje na stabilny wzrost sprzedaży o 3,5%.” – Tu „sprzed” precyzuje, że analizowane dane pochodzą z okresu sprzed sześciu miesięcy, co jest kluczowe dla oceny trendów.
* „Wyprodukowaliśmy naszą pierwszą serię innowacyjnych paneli słonecznych sprzed dekady.” – Wskazuje na punkt w historii firmy – 10 lat temu.
* „Kultowe produkcje kina niemego sprzed stu lat nadal fascynują swoją formą i przekazem.” – Oprócz wskazania bardzo odległego czasu, podkreśla unikatowość i historyczny kontekst.
* „Zmiany w prawie budowlanym, wprowadzone sprzed pięciu lat, nadal budzą kontrowersje wśród deweloperów.” – Przykład z kontekstu prawnego, gdzie czas wprowadzenia zmian jest kluczowy dla interpretacji ich skutków.
* „Moja babcia często opowiadała historie sprzed wojny, które budziły we mnie ciekawość świata.” – „Sprzed wojny” to idiomaticzne określenie czasu przed II wojną światową (lub inną ważną wojną w kontekście).

Warto zauważyć, że „sprzed” w tym kontekście zawsze łączy się z wyrażeniem określającym ilość czasu (roku, dwóch kwartałów, dekady, stu lat, pięciu lat) lub z rzeczownikiem określającym wydarzenie będące punktem odniesienia (wojny, chrztu Polski, powstania).

2. „Sprzed” jako Wskaźnik Pochodzenia: Skąd Coś Się Wywodzi

Innym ważnym zastosowaniem „sprzed” jest określanie źródła pochodzenia, najczęściej w kontekście historycznym, geograficznym lub kulturowym. W tym przypadku „sprzed” wskazuje na punkt w czasie lub przestrzeń, z której coś się wywodzi lub z czymś jest związane.

Przykłady określające pochodzenie:
* „To jest pamiątka sprzed wojny, przekazywana w naszej rodzinie z pokolenia na pokolenie.” – „Sprzed wojny” oznacza, że przedmiot istniał już przed wybuchem wojny.
* „Starodawny przepis na chleb, sprzed wieków, został odnaleziony w klasztornych archiwach.” – Podkreśla, że receptura jest bardzo stara, pochodzi z zamierzchłych czasów.
* „Odkryto osadę sprzed epoki brązu, co świadczy o wczesnym zasiedleniu tego terenu.” – Precyzyjnie określa epokę historyczną, z której pochodzi znalezisko.
* „Wystawiane w muzeum eksponaty sprzed trzech tysięcy lat zachwycają precyzją wykonania.” – Wskazuje na pochodzenie eksponatów z bardzo odległej przeszłości.
* „Literatura sprzed romantyzmu charakteryzowała się innymi cechami stylistycznymi.” – Przykład z dziedziny literaturoznawstwa, gdzie „sprzed” delimutuje okres.

W tym kontekście „sprzed” jest niezwykle użytecznym narzędziem do porządkowania wiedzy historycznej i kulturowej, pozwalając na jasne określenie ram czasowych dla danego zjawiska czy artefaktu.

3. „Sprzed” jako Wskaźnik Zmiany Położenia: Odległość i Usunięcie

Choć rzadziej używane w tym sensie niż w kontekście czasu, „sprzed” może również informować o zmianie umiejscowienia, czyli o tym, że coś zostało usunięte lub oddaliło się od pewnego punktu w przestrzeni. Wskazuje wtedy na punkt początkowy ruchu lub usunięcia.

Przykłady informujące o zmianie położenia:
* „Samochód został zabrany sprzed domu, co rozwiązało problem z parkowaniem.” – Oznacza, że samochód zniknął z miejsca, które znajdowało się przed domem.
* „Policja usunęła demonstrantów sprzed bramy ambasady.” – Wskazuje, że demonstranci znajdowali się przed bramą i zostali stamtąd usunięci.
* „Sprzed oczu zniknęła mi nagle postać, jakby rozpłynęła się w powietrzu.” – „Sprzed oczu” to idiomatyczne określenie czegoś, co nagle przestaje być widoczne.
* „Zabrał klucze sprzed nosa, zanim zdążyłem je podnieść.” – „Sprzed nosa” to kolejny idiom, oznaczający coś, co zostało usunięte z bliskiej odległości, tuż przed czyimś zasięgiem.
* „Wiatr porwał kapelusz sprzed głowy, niosąc go daleko w pole.” – Kapelusz znajdował się przed głową i został stamtąd uniesiony.

W tej funkcji „sprzed” jest niezwykle precyzyjne, wskazując na punkt odniesienia, z którego coś zostało przeniesione, usunięte lub oddaliło się. Jest to szczególnie przydatne w opisach dynamicznych sytuacji.

„Sprzed” w Akcji: Konkretne Przykłady z Życia i Literatury

Aby jeszcze lepiej zilustrować zastosowanie przyimka „sprzed”, przyjrzyjmy się szerszym kontekstom, w których występuje. Przykłady te pomogą zrozumieć niuanse i utrwalić poprawną pisownię.

* W kontekście historycznym:
* „Odkryte niedawno artefakty sprzed epoki żelaza świadczą o zaawansowanej kulturze mieszkańców tych terenów.”
* „Mury obronne, których fragmenty zachowały się do dziś, pochodzą sprzed najazdu tatarskiego w XIII wieku.”
* „Doktryna polityczna sprzed rewolucji francuskiej znacząco różniła się od współczesnych pojęć o demokracji.”
* „Statystyki demograficzne sprzed wojny pozwalają ocenić skalę powojennych zmian społecznych.”
* „W księgach parafialnych odnaleziono zapisy sprzed ponad dwustu lat, zawierające cenne informacje genealogiczne.”

* W kontekście ekonomicznym i biznesowym:
* „Zyski netto naszej firmy sprzed ostatniego kwartału przekroczyły najśmielsze oczekiwania, osiągając 15 milionów złotych.”
* „Wzrost inflacji obserwowany sprzed kilku miesięcy nadal stanowi wyzwanie dla stabilności gospodarczej.”
* „Analiza rynku sprzed pandemii pokazała inne preferencje konsumentów niż te, które obserwujemy obecnie.”
* „Wycena tej nieruchomości, sprzed roku, była o 20% niższa niż jej obecna wartość rynkowa.”
* „Inwestycja w nową technologię, podjęta sprzed czterech lat, okazała się kluczowa dla naszej przewagi konkurencyjnej.”

* W kontekście codziennym i potocznym:
* „Przypomnij mi tę historię sprzed naszej pierwszej randki, ona zawsze mnie bawi.”
* „Kupiliśmy nowy samochód sprzed miesiąca, a już musieliśmy oddać go do serwisu.”
* „Zebrałem wszystkie rozrzucone zabawki sprzed kanapy, by nikt się o nie nie potknął.”
* „Zabrał mi ostatnią czekoladkę sprzed nosa!” (idiom)
* „Zdjęcie sprzed kilku lat, które znalazłem na strychu, wywołało falę wspomnień.”

* W literaturze (przykłady hipotetyczne, ale stylistycznie poprawne):
* „Wielowiekowa tradycja, ukształtowana sprzed ery industrialnej, wciąż żyła w sercach tych ludzi.”
* „Mroczna tajemnica, ukryta sprzed dekad, zaczęła wychodzić na jaw, grożąc zniszczeniem ich świata.”
* „Opuszczony dom, sprzed lat świetności, stał onieśmielony w cieniu starych drzew, kryjąc w sobie echa minionych lat.”
* „Jego spojrzenie błądziło po horyzoncie, szukając ukojenia w krajobrazie sprzed wieków, który wciąż pamiętał.”

Te różnorodne przykłady pokazują, jak elastycznie można używać przyimka „sprzed”, by precyzować czas, wskazywać pochodzenie i opisywać ruch. Kluczowe jest, by za każdym razem pamiętać o łącznej pisowni – to jedyna akceptowalna forma w języku polskim.

Najczęstsze Pułapki i Błędy: Jak Raz na Zawsze Uniknąć „Z Przed” i „Zprzed”?

Mimo jasnych zasad, błędy w pisowni „sprzed” są notoryczne. Dlaczego tak się dzieje i jak skutecznie się ich wystrzegać?

1. „Z przed” jako Niepoprawna Pisownia

Najpowszechniejszym błędem jest pisanie „z przed” z osobną spacją. Wynika to prawdopodobnie z analogii do innych przyimków z „z”, takich jak „z domu”, „z miasta”, „z nad”, „z pod” (choć te ostatnie również są błędne i powinny być pisane łącznie jako „znad”, „spod”). Ludzie często traktują „przed” jako samodzielny przyimek i dodają do niego „z”, myśląc, że tworzą w ten sposób złożone wyrażenie. Jednak, jak już wyjaśniono, „sprzed” jest już zrośniętym przyimkiem złożonym.

Dlaczego to błąd? Ponieważ „z przed” nie istnieje w słowniku języka polskiego jako poprawna forma. W kontekście czasowym lub pochodzeniowym, „z przed” nie ma żadnego uzasadnienia gramatycznego ani semantycznego. Jest to po prostu błędne rozdzielenie jednej, integralnej części mowy.

* BŁĄD: Z przed roku nie było takich problemów.
* POPRAWNIE: Sprzed roku nie było takich problemów.

* BŁĄD: Usunął wazę z przed oczu.
* POPRAWNIE: Usunął wazę sprzed oczu.

2. Zapis „Zprzed” jako Błąd Ortograficzny

Drugi błąd, choć mniej powszechny, to pisanie „zprzed” – łącznie, ale z wewnętrznym „z”. Ta forma jest jeszcze bardziej rażąca, ponieważ łamie podstawowe zasady fonetyki i morfologii języka polskiego. Polski język unika takich zbitków spółgłoskowych na początku wyrazu, zwłaszcza w połączeniu z przyimkiem.

Dlaczego to błąd? Forma „zprzed” jest fonetycznie obca polszczyźnie i nie ma historycznego ani gramatycznego uzasadnienia. Jest to po prostu błędne połączenie liter. Polski język dąży do upraszczania wymowy, a takie połączenia są jej zaprzeczeniem.

* BŁĄD: Zprzed pięciu lat to było niemożliwe.
* POPRAWNIE: Sprzed pięciu lat to było niemożliwe.

* BŁĄD: Wyjął kartkę zprzed książki.
* POPRAWNIE: Wyjął kartkę sprzed książki.

Jak unikać tych błędów? Praktyczne wskazówki:

1. Reguła kciuka: Zawsze, gdy mówisz o „czasie, który minął od” lub „czymś, co pochodzi z okresu przed” albo „usunięciu czegoś z miejsca przed czymś”, używaj tylko i wyłącznie „sprzed” – pisz razem, bez żadnych spacji czy dodatkowych „z”.
2. Mnemotechnika: Pomyśl o „sprzed” jako o słowie, które „zrosło się” i jest nierozłączne, jak para nierozłącznych przyjaciół. Nigdy ich nie rozdzielaj!
3. Czytanie na głos: Kiedy masz wątpliwości, przeczytaj zdanie na głos. Czasami usłyszenie błędnej formy („z przed”) może pomóc w identyfikacji pomyłki. Forma „sprzed” brzmi naturalnie i płynnie.
4. Korektor ortograficzny: Współczesne edytory tekstu i przeglądarki internetowe często podkreślają błędne formy. Zwracaj uwagę na te sugestie – prawdopodobnie „z przed” zostanie zaznaczone jako błąd.
5. Częste powtórzenia: Im więcej razy napiszesz „sprzed” poprawnie, tym bardziej utrwalisz sobie tę formę. Wykonuj małe ćwiczenia – codziennie ułóż jedno zdanie z „sprzed”.
6. Użycie synonimów (w razie wątpliwości): Jeśli masz absolutną blokadę i nie jesteś pewien, jak użyć „sprzed”, czasami możesz przeformułować zdanie. Zamiast „sprzed dwóch lat” możesz powiedzieć „dwa lata temu” lub „dwa lata wstecz”. Jest to jednak ostateczność, która nie rozwiązuje problemu nauki poprawnej formy, ale pozwala uniknąć błędu w konkretnym momencie. Pamiętaj jednak, że często zmiana wyrażenia wpływa na subtelne niuanse stylistyczne.

Praktyczne Wskazówki i Ćwiczenia: Jak Utrwalić Poprawną Pisownię „Sprzed”?

Opanowanie poprawnej pisowni przyimka „sprzed” jest jak nauka jazdy na rowerze – wymaga praktyki, ale raz opanowane, staje się nawykiem. Oto kilka konkretnych strategii i ćwiczeń, które pomogą Ci utrwalić tę regułę i posługiwać się nią bezbłędnie.

1. Ćwiczenia w uzupełnianiu luk:
Stwórz listę zdań z lukami, które należy uzupełnić poprawną formą „sprzed”.
* Wydarzenia ______ czterech lat nadal rzutują na naszą teraźniejszość.
* Usunął wszystkie niepotrzebne przedmioty ______ biurka.
* To rozwiązanie technologiczne zostało opatentowane ______ dekady.
* Zabytkowe meble ______ XVIII wieku są niezwykle cenne.
* Wczorajsza kłótnia rozwiała złudzenia, które miałem ______ tygodnia.

2. Tworzenie własnych zdań:
Codziennie przez tydzień spróbuj napisać 3-5 zdań, używając przyimka „sprzed” w różnych kontekstach (czasowym, pochodzeniowym, zmiany miejsca).
* *Przykład dla czasu:* „Sprzed kilku dni odebrałem wyniki badań, które okazały się satysfakcjonujące.”
* *Przykład dla pochodzenia:* „Kolekcja obrazów sprzed renesansu jest dostępna dla zwiedzających tylko raz w roku.”
* *Przykład dla zmiany miejsca:* „Wyrzucił stare gazety sprzed drzwi, by zrobić miejsce na nowe dostawy.”

3. Korepetytor wzrokowy:
Napisz dużą, wyraźną kartkę z napisem „SPRZED – ZAWSZE RAZEM!” i powieś ją w miejscu, które często widzisz (np. nad biurkiem, na lodówce). To prosta, ale skuteczna metoda wzrokowa, która utrwali regułę.

4. Świadome czytanie:
Podczas czytania książek, artykułów czy wiadomości online, zwracaj uwagę na wystąpienia przyimka „sprzed”. Zauważ, jak jest używany w profesjonalnych tekstach i utrwalaj sobie jego poprawną formę. Analizuj, czytelnie jest to zawsze pisownia łączna.

5. Prywatny słowniczek błędów:
Jeśli zdarzy Ci się napisać „z przed” czy „zprzed”, zapisz błędną formę obok poprawnej w specjalnym zeszycie lub pliku. Przeglądaj go regularnie. Akt świadomego notowania błędu i jego korekty wzmacnia proces uczenia się.
* BŁĄD: z przed
* POPRAWNIE: sprzed

6. Gry słowne i kalambury:
Możesz wymyślić krótkie historyjki lub rymowanki, które pomogą zapamiętać regułę. Na przykład:
* „Gdy czas mija, co sprzed lat, poprawnie pisz „sprzed” – to fakt!”
* „Z przed? O nie, to błąd jest srogi! „Sprzed” pisz razem, bez trwogi!”

7. Wykorzystanie narzędzi online:
Korzystaj z walidatorów pisowni i słowników internetowych. Kiedy masz wątpliwości, sprawdź. Naucz się korzystać z portali takich jak sjp.pwn.pl, które są wiarygodnymi źródłami wiedzy o języku polskim.

8. Uczenie innych:
Spróbuj wytłumaczyć zasadę pisowni „sprzed” komuś innemu. Tłumaczenie i wyjaśnianie zawiłości językowych innym jest doskonałym sposobem na utrwalenie wiedzy u siebie.

Pamiętaj, że język jest narzędziem. Im lepiej nim władamy, tym precyzyjniej możemy wyrażać swoje myśli, unikać nieporozumień i budować swój wizerunek jako osoby dbającej o poprawność językową. W opanowaniu przyimka „sprzed” nie chodzi tylko o uniknięcie błędu ortograficznego, ale o szersze zrozumienie mechanizmów językowych i umiejętność świadomego i kompetentnego posługiwania się polszczyzną.

Kontekst i Nuance: Kiedy „Sprzed” Może Sprawiać Problemy?

Mimo że zasada pisowni „sprzed” jest jednoznaczna, istnieją sytuacje, w których przyimek ten może budzić wątpliwości lub jego użycie wymaga szczególnej uwagi. Są to najczęściej konteksty, w których inne przyimki mogłyby wydawać się podobne, ale niosą ze sobą subtelnie odmienne znaczenia.

1. „Sprzed” vs. „Przed” (w kontekście czasowym)

Kiedy używamy „sprzed”, a kiedy wystarczy samo „przed”?
* „Sprzed” zawsze odnosi się do upływu czasu od jakiegoś punktu w przeszłości. Wskazuje na to, co minęło. Np. „Sprzed dziesięciu lat byłem na studiach.” (Minęło 10 lat od tego momentu).
* „Przed” może odnosić się do miejsca (przed domem), ale w kontekście czasowym zazwyczaj wskazuje na coś, co wydarzyło się bezpośrednio wcześniej lub w określonym momencie poprzedzającym inny. Np. „Przed egzaminem byłem bardzo zdenerwowany.” (Tuż przed egzaminem). „Przed wojną istniało inne państwo.” (W okresie poprzedzającym wojnę).

W pewnych kontekstach te przyimki mogą być zbliżone, jednak „sprzed” zawsze podkreśla upływ konkretnego odcinka czasu, podczas gdy „przed” (w kontekście czasowym) jest bardziej ogólne i często odnosi się do bezpośredniego następstwa lub okresu poprzedzającego dane wydarzenie.

* *Porównaj:*
* „Sprzed miesiąca kupiliśmy nowy samochód.” (Minął miesiąc od zakupu).
* „Przed miesiącem odbyła się ważna konferencja.” (W miesiącu poprzedzającym, niekoniecznie dokładnie 30 dni temu).

2. „Sprzed” vs. „Od” (w kontekście czasowym)

Przyimek „od” również często używany jest do określania czasu, ale wskazuje na początek jakiegoś okresu trwania lub jego kontynuację, a nie na upływ czasu od zdarzenia.

* „Od” zaznacza początek trwania czegoś:
* „Mieszkam tu od pięciu lat.” (Trwam w mieszkaniu od 5 lat i nadal tu mieszkam).
* „Czekam od rana.” (Czekam od rana do teraz).
* „Sprzed” wskazuje na upływ czasu od jednorazowego wydarzenia:
* „Mieszkam tu sprzed pięciu lat.” (To zdanie jest niegramatyczne! Powinno być: „Zakupiłem ten dom sprzed pięciu lat” – oznacza, że dokonano zakupu 5 lat temu).
* „Ten przedmiot pochodzi sprzed stu lat.” (Nie: „od stu lat”, bo sugerowałoby to, że przedmiot istnieje od stu lat i nadal trwa).

Zrozumienie tych subtelnych różnic jest kluczowe dla precyzyjnego wyrażania się i uniknięcia błędów stylistycznych czy znaczeniowych.

3. Złożone konstrukcje

Czasami „sprzed” może pojawić się w bardziej złożonych konstrukcjach, np. w zdaniach podrzędnych lub w połączeniu z innymi elementami.

* „Wracając do naszej dyskusji sprzed kilku dni, chciałbym dodać, że…”
* „Pomimo